Miasto i Gmina Gniew

Sądownictwo w mieście

Budynek przy ulicy Sobieskiego wybudowano w latach 1907–1908 z przeznaczeniem na sąd, więzienie i mieszkania sędziów. Architekturę budowli dostosowano do dominującego w Gniewie stylu gotyckiego. Obiekt projektował miejscowy architekt Arthur Schultz, a wybudowała go gniewska firma budowlana Ericha Obucha.

Warto w tym miejscu wspomnieć o systemie sądownictwa w Gniewie. W czasach krzyżackich zasady, jakimi rządził się wymiar sprawiedliwości wyznaczane były przez Zakon i spisane w postanowieniach prawa chełmińskiego. Funkcję sędziego pełnił sołtys, który wraz z wybranymi spośród mieszczan ławnikami i rajcami, wspólnie tworzyli sądy. Ich zadaniem było „zadecydowanie o wyroku”, to znaczy dzięki pomocy świadków lub stosując inne metody, ocenić stan faktyczny, zaś zadaniem sędziego było „wymierzenie sprawiedliwości”. Prócz sędziego i ławników w skład sądu wchodził także skryba miejski oraz przedstawiciel Zakonu.

Za czasów polskich osobą decydującą był starosta. Zbrodnie karane były karą śmierci, okaleczeniem lub też karą cielesną bez okaleczenia, a były one stosowane również wówczas, gdy ze względu na brak funduszy niemożliwe okazało się spłacenie wcześniejszej kary grzywny.

W latach 1561–1615 prowadzona była w Gniewie księga zwana „Krwawym rejestrem”, zawierająca spis zabójstw i kar z użyciem tortur. Dzięki temu dokumentowi mamy obraz przebiegu ówczesnych sądowych rozpraw. Jeśli oskarżony podczas „polubownego przesłuchania” nie przyznawał się do zarzucanego mu czynu, wówczas „przesłuchiwano go z użyciem tortur”, przy czym należy zwrócić uwagę na to, iż w owym czasie większą wagę przywiązywano do zeznań, które wydobyto z oskarżonego podczas tortur, aniżeli do tych z przesłuchania polubownego. Dlatego też często dochodziło do tego, że podczas tortur przesłuchiwani przyznawali się do zbrodni, których nigdy nie popełnili.

W księdze opisane były również procesy czarownic, które w swych zeznaniach przyznawały się do utrzymywania stosunków z szatanem i do opętania ludzi i zwierząt za pomocą zaklęć i czarodziejskich maści.